Dnia 11.05.2024 poseł Jacek Sasin opublikował na portalu X wpis, w którym wini politykę UE za niewłaściwe priorytety działań. Regulację dotyczącą korków od butelek zestawia z kwestiami obronności, zewnętrznych presji ekonomicznych oraz nielegalnej migracji. Zarzut ma bardzo ogólnikowy charakter, ale pojawia się w specyficznym kontekście – czasie napięć politycznych poprzedzających wybory do Parlamentu Europejskiego. „Reszta świata cieszy się z naszej bezsilności. O tym będą czerwcowe wybory do PE”, podsumowuje Sasin.
Manipulacja: Wypowiedź polityka oceniamy jako manipulację ponieważ wbrew tezie Jacka Sasina Unia Europejska zajmuje się kwestiami migracji, wprowadza rozwiązania mające przysłużyć się gospodarce, wspiera rozwój sektora wojskowego (czy chociażby rozwija niezależny system nawigacji Galileo – ważny w kontekście militarnym).
Pisząc o regulacjach korków od butelek Jacek Sasin ma na myśli dyrektywę SUP (1, 2), która rzeczywiście reguluje tę kwestię, ma jednak znacznie szerszy wymiar. Dotyczy produktów z tworzyw sztucznych, które stanowią znaczącą większość śmieci morskich. Jacek Sasin przedstawia wprowadzenie tej dyrektywy jako wskazówkę, że Parlament Europejski podejmuje nieistotne tematy zastępcze w czasie, gdy powinien odnieść się do różnorodnych zagrożeń, przed którymi stoją społeczeństwa państw członkowskich. Odpowiedź na pytanie, czy dyrektywa SUP jest ważna, zostawmy poza nawiasem tego tekstu – zobaczmy, czy w wymienionych przez Jacka Sasina kwestiach parlament faktycznie pozostaje bierny.
- Nielegalna migracja
Jako pierwszy problem Jacek Sasin wymienił nielegalną migrację. Polska straż graniczna współpracuje z Europejską Agencją Straży Granicznej i Przybrzeżnej (Frontex), która monitoruje nielegalną migrację oraz prowadzi działania w zagrożonych państwach członkowskich. Po znacznym nasileniu nielegalnej migracji w 2023 roku Frontex donosi o stopniowo malejącej intensywności problemu. Bieżące informacje na temat migracji można znaleźć w komunikatach prasowych. Nielegalna migracja jest też silnie związana z handlem ludźmi, do walki z którym UE wprowadza nową strategię działania. Zwalczaniem handlu ludźmi oraz transgraniczną przestępczością zorganizowaną zajmuje się agencja Europol. W kwietniu 2024 Parlament Europejski przyjął nowy pakt o migracji, który reguluje kontrolę przesiewową oraz ułatwia skuteczne odsyłanie migrantów. Wprowadza też metody współpracy państw członkowskich w amortyzowaniu migracji, w ramach których państwa UE mogą wybrać jedną z 3 ścieżek reagowania (przyjęcie migrantów, wsparcie finansowe innych państw lub zaoferowanie im pomocy operacyjnej).
2. Zewnętrzna presja ekonomiczna i konkurencyjność gospodarek UE
Jacek Sasin nie precyzuje, którą gospodarkę postrzega jako istotne zagrożenie – możemy jednak przyjąć, że chodzi o USA oraz Chiny, gdyż te państwa stanowią wraz z UE trzy największe gospodarki światowe. Sprawdźmy więc rozwój gospodarczy UE na przestrzeni lat. W przypadku pytania o konkurencyjność będą nas interesować miary względne, po których będziemy w stanie ocenić dynamikę. W obliczu wydarzeń na świecie wszystkie gospodarki mogą zwolnić lub przyśpieszyć – przede wszystkim chcemy dowiedzieć się, czy w takich sytuacjach gospodarki UE reagują na zachodzące zmiany.
Powyższy wykres przedstawia porównanie PKB uśrednionego dla państw UE z PKB USA. Linie przedstawiające średnią państw UE oraz średnią państw strefy Euro nie różnią się znacząco, a na wykresie praktycznie pokrywają się. Uwagę zwraca zauważalnie lepszy wynik średniej UE w ekonomicznym odbiciu po pandemii.
Dla lepszego obrazu zobaczmy jeszcze dane na temat wielkości PKB. Według tego wskaźnika USA jest niewątpliwie większą gospodarką niż UE. Na przestrzeni lat widoczny jest też konsekwentny wzrost gospodarki chińskiej, która według przytoczonych danych jest w tej chwili większa od gospodarki UE. Dane o PKB Chin są jednak podawane w wątpliwość jako niepewne wskaźniki. Zdaniem wielu komentatorów mogą być częścią chińskiej polityki wizerunkowej i choć odzwierciedlają faktyczną dynamikę zmian, to należy zachować wobec nich dystans (m.in. 1, 2, 3, 4, 5).
Różnice widać także w wysokości długu publicznego, po którym oczekujemy niskich wartości. Uśredniony stosunek długu państwowego w UE na koniec 2023 roku wyniósł 81,7%. W tym samym okresie dług federalny USA wyniósł 121,6%. Pod tym względem to Unia wypada korzystnie. Wysoki poziom zadłużenia publicznego niesie groźbę spirali zadłużenia oraz inflacji. O problemach związanych z zadłużeniem amerykańskiego społeczeństwa wspominaliśmy w niedawnym wpisie.
Czy UE podjęła jakieś działanie? 30 kwietnia 2024 wprowadzono nowy model zarządzania gospodarczego. Do oczekiwanych zmian należy zmniejszenie długu publicznego państw członkowskich, zindywidualizowana ocena ryzyka, wsparcie transformacji energetycznej oraz sektora obronności, a także zwiększenie decyzyjności władz lokalnych przy jednoczesnym wzroście odpowiedzialności za realizację celów.
3. Siła militarna i wyścig zbrojeń
Unia Europejska nie jest wspólnotą skoncentrowaną na kwestiach militarnych. Jej działalność dotyczy przede wszystkim ekonomii i polityki, co oczywiście wywiera pośredni wpływ na możliwości państw członkowskich w zakresie bezpieczeństwa. Choć głównym filarem polskiej obronności realizowanej w ramach struktur międzynarodowych jest przynależność do NATO, to Europejska Służba Działań Zewnętrznych również podejmuje działania zwiększające bezpieczeństwo państw wspólnoty (1, 2). Przykładem takich operacji jest misja EUMAM, która znajduje przełożenie na bezpieczeństwo krajów graniczących z objętą wojną Ukrainą – co dla Polski jest szczególnie ważne. Struktury UE są też aktywne w zwiększaniu odporności na zagrożenia hybrydowe, co widać po działalności East StratCom Task Force.
Unia Europejska wspomaga rozwój sektora wojskowego nie tylko przez koordynację współpracy militarnej, ale również finansowanie. Wydatki na cele wojskowe w Unii Europejskiej rosną, o czym informuje Europejska Agencja Obrony (EDA). Ponadto rozpoczęto realizację wsparcia przemysłu obronnego.
Na koniec warto dodać, że UE posługuje się regulacjami dotyczącymi szybkiego reagowania oraz wymiany danych. Państwa członkowskie używają mechanizmu IPCR, który przyśpiesza komunikację między zespołami kryzysowymi. Ujednolicone kanały komunikacji pozwalają na koordynację działań w przypadkach nagłych, np. w obliczu fal migracyjnych powodowanych przez działania militarne, klęsk żywiołowych lub zagrożeń informacyjnych oraz zbrojnych.
Powyższe dane to oczywiście ledwie wstęp. Omówienie tendencji ekonomicznych, ryzyka konfliktu czy regulowania masowych migracji to tematy szerokie, a my rzuciliśmy jedynie garść punktów zaczepienia. Finalnie dalej nie wiemy, dlaczego regulacja wpływająca na produkcję nakrętek miałaby sabotować gospodarkę, obronność czy politykę migracyjną. Postawione przez Jacka Sasina pytanie opiera się na pozornym przeciwieństwie, opisuje niepowiązane ze sobą kwestie. Trudno potraktować tę wypowiedź inaczej niż jako internetową sofistykę.
Fact-check powstał w ramach kampanii profrekwencyjnej stworzonej przez Fundację Geremka.
