Według raportu Polityki Insight wciąż jesteśmy proukraińscy – pod koniec czerwca niemal 59 proc. respondentów deklarowało „pozytywny” i „raczej pozytywny stosunek” do Ukrainek i Ukraińców. Jednak solidarność wobec uchodźców i uchodźczyń z Ukrainy – zgodnie z przewidywaniami zaczyna się powoli zmniejszać.
Jednocześnie od początku wojny ubywa entuzjastów relacji między Polakami a Ukraińcami, rosną zaś grupy osób nastawionych obojętnie (wzrost o 10 punktów procentowych pod koniec czerwca) i negatywnie (wzrost o +5 punktów procentowych).
Kluczowe będą najbliższe miesiące zimowe, kiedy spowodowana wojną sytuacja gospodarcza będzie jeszcze mocniej bezpośrednio wpływać na jakość życia Polek i Polaków.
Ograniczona dostępność do usług publicznych dobrej jakości – zwłaszcza w zakresie edukacji, ochrony zdrowia i mieszkalnictwa – może stać się zarzewiem niechęci wobec uchodźców i uchodźczyń z Ukrainy – część polskiego społeczeństwa może zacząć postrzegać ich jako jedną z przyczyn trudności z wynajmem mieszkania, znalezienia miejsca dla dziecka w szkole czy zapisaniem się do lekarza.
Zaczynem nienawistnej narracji mogą być wątki historyczne, dezinformacja o „pierwszeństwie” Ukrainek w kolejce do lekarza, czy dzieci w przedszkolach. Szerzenie nienawiści odbywa się głównie w mediach społecznościowych. I choć nie mają póki co mocnej legitymizacji społecznej, to mogą wabić przede wszystkim zdesperowanych, sfrustrowanych i niezdecydowanych.
W niektórych miastach odbyły się manifestacje pod hasłem „Stop ukrainizacji Polski”. Choć nie budzą one póki co silnego zainteresowania społecznego – na przykład w Sanoku przyszli na nią wyłącznie organizatorzy – to samo pojawienie się takich demonstracji jest niepokojące i może świadczyć o próbach wzmacniania antyukraińskich, ksenofobicznych nastrojów.
Spójrzmy choćby na hasła z transparentów, które pojawiły się na manifestacji „Stop ukrainizacji Polski” w Warszawie. „Prezydencie, dostałeś już order Bandery?” – „Dość okradania pod pretekstem pomagania ofiarom” – „Praca w Polsce dla Polaków” – „„Stop podmianie struktury etnicznej Polski” – wszystko tu się miesza, diagnozy dotyczące historii, życia społecznego czy warunków ekonomicznych.
Poszczególne wątki będziemy opisywać w następnych artykułach, ale warto zwrócić uwagę na to, że ta mieszanina narracji ma na celu odwoływanie się do różnych lęków, stereotypów i uprzedzeń w polskim społeczeństwie obecnych. Podobnie jak ma to miejsce w przypadku teorii spiskowych, tworzone się pozornie spójne i logiczne powiązania – niemalże kosmologia opartą na stereotypach i wrogości.
W relacjach z manifestacji można napotkać także wątki jawnie prorosyjskie, jak np. zdjęcia kobiety z widoczną literą „Z” na rękawie. Nie jest to obecność przypadkowa. W tej rozgrywce uczestniczy bowiem jeszcze jeden aktor – Federacja Rosyjska. Anty-ukraińska mowa nienawiści w polsko-języcznym Internecie wychodzi nie tylko od grupy radykałów, ale jest również efektem działań rosyjskiej propagandy zasilanej pracą trolli.
Do poczytania:
- Polityka Insight, Polacy wobec Ukrainców. Analiza postaw społecznych – sierpnien 2022: https://www.politykainsight.pl/bibliotekaraportow/2178174,polacy-wobec-ukraincow-analiza-postaw-spolecznych—sierpien-2022.read.
- OKO.press, Czy po pół roku niechęć do Ukrainców rośnie? [Sondaż OKO.press]: https://oko.press/czy-po-pol-roku-wojny-niechec-do-ukraincow-rosnie-tego-sie-obawialismy-sondaz-oko-press/?utm_medium=Social&utm_source=Facebook&fbclid=IwAR1uf2pzPtajd57aTB-Dm2agvJOB8kvv0HyWGI7xTvUqJul_Ud8tMz91tII#Echobox=1663703900&var=1664134324_1_1_31.
- Centrum Analiz i Badań. Unia Metropolii Polskich, Miejska gościnność: wielki wzrost, wyzwania i szanse. Raport o uchodźcach z Ukrainy w największych polskich miastach: https://metropolie.pl/fileadmin/user_upload/UMP_raport_Ukraina_20220429_final.pdf.
